หญ้ากินนีมอมบาซา

Megathyrus maximus
cv. Mombasa

หญ้ากินนีมอมบาซา (มอมบาซ่า/Mombasa guinea) เป็นหญ้าสายพันธุ์กินนี ซึ่งมาจากอเมริกาใต้ โดยมีลักษณะคล้ายกับพันธุ์กินนีแต่มีลักษณะแตกต่างกันตรงการแตกกอ ขนาดของลำต้นและใบ คือ แตกกอเร็ว ทรงพุ่มใหญ่ ลำต้นและใบมีขนาดใหญ่ มีสีเขียวนวล ที่สำคัญมีน้ำหนักสดและน้ำหนักแห้งมากกว่าสายพันธุ์กินนี คุณภาพโปรตีนเฉลี่ย 8-10% สามารถปลูกที่ดอน ทนแล้ง เหมาะสำหรับการตัดและปล่อยสัตว์แทะเล็มไม่หนัก เริ่มผลิตและจำหน่ายครั้งแรกในประเทศไทย เมื่อปี 2550 ปลูกโดยหว่านอัตรา 2 กก./ไร่ สามารถปลูกได้ตั้งแต่เดือนพฤษภาคมซึ่งเป็นช่วงต้นฤดูฝน

ลักษณะและความสำคัญ

หญ้ากินนีมอมบาซา Megathyrus maximus (เดิม Panicum maximum) cv. Mombasa เป็นหญ้าสายพันธุ์กินนีที่มีถิ่นกำเนิดแถบอเมริกาใต้มีอายุหลายปี เจริญเติบโตแบบกอตั้งตรง มีใบขนาดใหญ่ ดก มีลำต้นสูงใหญ่กว่าหญ้ากินนีสีม่วง หญ้ากินนีมอมบาซาเป็นหญ้าอาหารสัตว์เขตร้อนที่มีคุณภาพดี ให้ผลผลิตสูง กล่าวคือมีโปรตีนหยาบสูงเฉลี่ย 8-12% ให้ผลผลิตน้ำหนักแห้ง 4-6 ตัน/ไร่/ปี สามารถปลูกได้เกือบทุกสภาพพื้นที่และเจริญเติบโตได้ในสภาพร่มเงา เป็นหญ้าที่เหมาะแก่การตัดหรือปล่อยสัตว์แทะเล็มได้

เทคนิคการปลูกและการดูแลหญ้า

การเตรียมพื้นที่ปลูก

ควรเลือกพื้นที่ปลูกที่เป็นที่ดอน ดินร่วนปนทราย มีความชื้นที่พอเหมาะ ปราศจากวัชพืช ไม่ควรเป็นดินทรายจัด ไม่มีร่มเงามากเพื่อให้หญ้าได้รับแสงเต็มที่ และที่สำคัญไม่เป็นพื้นที่ลุ่มน้ำท่วมขัง ควรเตรียมดินและกำจัดวัชพืชอย่างดีโดยไถเตรียมดิน 2-3 ครั้งในฤดูแล้ง และไถพรวนดินอีกครั้งก่อนปลูก เพื่อทำลายต้นกล้าวัชพืชที่ขึ้นใหม่ พร้อมทั้งย่อยดินให้ละเอียดร่วนซุย

การปลูก

ไถเตรียมดินตากดินไว้ประมาณ 5-7 วัน อาจใส่ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักเพิ่มความอุดมสมบูรณ์ของดิน จากนั้นก็ไถพรวนดินให้ละเอียด เมื่อดินมีความชื้นที่เหมาะสมหว่านเมล็ดพันธุ์ในอัตรา 2 กิโลกรัม/ไร่ โดยหว่านเมล็ดให้กระจายสม่ำเสมอทั่วแปลง ส่วนการปลูกด้วยการเพาะกล้าจะใช้เมล็ดพันธุ์ 1 กิโลกรัม หว่านเมล็ดตามขนาดแปลง ใช้คราดเกลี่ยดินกลบ รดน้ำให้ชุ่ม เมล็ดจะงอกในช่วง 7-14 วัน เมื่อต้นกล้าสูงประมาณ 20-30 เซนติเมตรหรือมีอายุประมาณ 30 วัน จึงย้ายไปปลูกในแปลงที่มีการเตรียมดินแล้วซึ่งสามารถใช้ปลูกได้ในพื้นที่ 2-3 ไร่

ช่วงเวลาที่เหมาะสมต่อการปลูก

ควรเริ่มเตรียมดินตั้งแต่ช่วงเดือนมีนาคม-เมษายน และหว่านเมล็ดได้ตั้งแต่ต้นเดือน พฤษภาคม-กรกฎาคม ซึ่งเป็นช่วงฤดูฝนดินจะมีความชื้นสูงเหมาะสมต่อการงอกของเมล็ด

การจัดการดูแลรักษา

1. การใส่ปุ๋ย: ก่อนปลูกควรใส่ปุ๋ยสูตร 15-15-15 ในอัตรา 50 กิโลกรัม/ไร่ เป็นปุ๋ยรองพื้น หลังจากหว่านเมล็ดสองสัปดาห์หรือภายหลังจากต้นกล้าตั้งตัวได้แล้ว ใส่ปุ๋ยเคมีสูตร 46-0-0 อัตรา 10-20 กิโลกรัม/ไร่ และควรใส่ปุ๋ยหลังการตัดทุกครั้ง อาจเป็นปุ๋ยเคมีหรือปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยอินทรีย์เพื่อเพิ่มความอุดมสมบูรณ์ของดินด้วย
2. การให้น้ำ: ในช่วงฤดูแล้ง ควรมีการรดน้ำอย่างสม่ำเสมอเพื่อให้ต้นหญ้ามีความสมบูรณ์ และควรตัดหญ้าทุก 45-60 วัน เพราะช่วงนี้หญ้าจะเจริญเติบโตช้าหากขาดน้ำ ส่วนในฤดูฝนดินมีความชื้นเพียงพอจึงไม่จำเป็นต้องรดน้ำต้นหญ้า
3. โรคและแมลง: สำหรับการปลูกหญ้าชนิดนี้ในประเทศไทยยังพบปัญหาในเรื่องโรค และแมลง
4. การตัด: หลังจากปลูกหญ้ากินนีมอมบาซา ควรตัดครั้งแรกเมื่อหญ้าอายุประมาณ 60 วัน หลังจากนั้นในฤดูฝนสามารถตัดได้ทุก 30-45 วัน ส่วนในฤดูแล้งควรตัดทุก 45-60 วัน เนื่องจากหญ้าจะเจริญเติบโตช้า
5. การกำจัดวัชพืชและบำรุงดิน: ควรกำจัดวัชพืชตั้งแต่การเตรียมดินโดยการไถและตากดินอย่างน้อย 7 วัน เพื่อให้วัชพืชตายก่อน จากนั้นไถพรวนเพื่อกำจัดต้นกล้าวัชพืชให้ละเอียดอีกครั้ง หลังจากปลูกหญ้าในช่วง 3-4 สัปดาห์หากมีวัชพืชให้กำจัดครั้งหนึ่งก่อน เมื่อหญ้าขึ้นคลุมดินแล้ววัชพืชอื่นจะขึ้นได้ยากจึงไม่จำเป็นต้องกำจัดวัชพืชอีก

การนำไปใช้ประโยชน์

การปลูกด้วยเมล็ดใช้อัตราหว่าน 2 ก.ก./ไร่ เมื่อหญ้ามีอายุ 60 วัน สามารถตัดหญ้าให้กินเป็นครั้งแรก และตัดครั้งต่อไปทุกๆ 30-45 วัน โดยตัดสูงจากพื้นดินประมาณ 10-15 เซนติเมตร หลังจากการตัดทุกครั้งควรใส่ปุ๋ยเคมีสูตร 15-15-15 ในอัตรา 25-50 กิโลกรัม/ไร่หรือปุ๋ยอินทรีย์เพื่อเพิ่มความอุดมสมบูรณ์ของดิน หญ้ากินนีมอมบาซาเหมาะสำหรับใช้เลี้ยงสัตว์ที่กินหญ้าเป็นอาหารหลักได้ทุกชนิด โดยเฉพาะโคนมและโคเนื้อ สามารถปล่อยสัตว์แทะเล็มได้ นอกจากนี้ยังสามารถทำเป็นหญ้าแห้งหรือหญ้าหมักได้ดี

การจัดการเพื่อเป็นอาหารสัตว์

ในปีแรก หญ้ากินนีมอมบาซา สามารถตัดหรือปล่อยสัตว์แทะเล็มครั้งแรกได้เมื่อหญ้ามีอายุประมาณ 60 วัน เพื่อให้หญ้ามีระบบรากและต้นที่แข็งแรงก่อน จากนั้น ตัดครั้งต่อไปเฉลี่ยทุกๆ 30-45 วัน หรือเมื่อหญ้ามีความสูงประมาณ 60-70 เซนติเมตร ซึ่งในช่วงนี้หญ้าจะมีคุณภาพทางโภชนะสำหรับสัตว์อยู่ในเกณฑ์ดี ทั้งนี้ ไม่ควรตัดหญ้าหรือปล่อยสัตว์เข้าแทะเล็มอย่างใดอย่างหนึ่งบ่อยเกินไปในปีแรกของการปลูก

ควรตัดหรือปล่อยสัตว์เข้าแทะเล็มแบบหมุนเวียนสลับกันไป และควรตัดหญ้าให้มีความสูงเหนือระดับพื้น 5-10 เซนติเมตร หลังจากนั้น พักแปลงเพื่อให้หญ้าได้เจริญเติบโตต่อไป

หญ้ากินนีมอมบาซาสามารถใช้เลี้ยงสัตว์เกือบทุกชนิดที่กินหญ้าเป็นพืชอาหารหลัก เช่น โคเนื้อ โคนม กระบือ ม้าหรือแพะ เป็นต้น สามารถให้ในรูปของหญ้าสด หญ้าแห้ง หรือหญ้าหมักก็ได้

การจัดการหลังการตัดและแทะเล็ม

หลังจากการตัดหรือปล่อยสัตว์แทะเล็มหญ้าจำเป็นต้องใส่ปุ๋ยทุกครั้ง ปุ๋ยที่แนะนำคือ ปุ๋ยสูตร 15-15-15 หรือปุ๋ยยูเรีย (46-0-0) ในอัตรา 25-50 กิโลกรัม/ไร่ โดยอาจใส่สลับกันก็ได้ สำหรับปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยอินทรีย์อื่นๆสามารถใส่ได้ตามความต้องการ ในช่วงฤดูแล้งควรรดน้ำอย่างสม่ำเสมอเพื่อเพิ่มความชุ่มชื้นให้กับดินและต้นหญ้า

การเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์

เมื่อซื้อเมล็ดพันธุ์แล้วควรปลูกในปีนั้น แต่หากต้องการเก็บเมล็ดพันธุ์ไว้ในอุณหภูมิห้อง ควรเป็นที่แห้งและสูงจากพื้นดิน อยู่ในที่ร่มอากาศถ่ายเทสะดวก แต่ไม่ควรเก็บเมล็ดนานเกินกว่า 2 ปี เนื่องความงอกของเมล็ดจะลดลงอย่างรวดเร็วหากเก็บนานกว่านั้นเมล็ดอาจไม่มีความงอกเลย